Yazar Rumuzu: filozof2008
Eser Sıra Numarası: 27022023eser04
GERÇEK OLMAYAN DÜŞÜNCELERİN ÖNEMİ
Evrenimizde birçok canlı yaşamakta fakat biz insanları diğer canlılardan ayıran bazı önemli farklılıklar da bulunmaktadır. Düşünebilme yeteneği bunlardan biridir. Ünlü filozof Descartes'in "Cogito ergo sum (Düşünüyorum, öyleyse varım!)” sözünden de anlayabildiğimiz gibi düşünmek biz insanlar için gerçekten en önemli yeteneklerden biridir. Çünkü düşünebilme yeteneğimizle ürettiğimiz fikirler sayesinde irademize yön verebiliyor ve birçok farklı etkinlik gerçekleştirebiliyoruz.
Bana göre düşünmek hayatımızın en temel kaynağıdır. Dolayısıyla düşünmenin olmadığı bir dünyada hava solumak bizi pasifleştirir ve diğer canlılardan farkımız kalmayacak bir hâle bürür. Peki düşüncelerimizle, ürettiğimiz fikirlerimizle çelişen gerçekler bizim için ne kadar önem arz ediyor; bizim için ne ifade ediyor? Yüz yüze geldiğimiz gerçekler, düşüncelerimize olan inancımızı zayıflatıp bizi farklı fikirlere mi yöneltiyor? Çağrı Mert Bakırcı bir yazısında bu konuyla ilgili düşüncelerini şöyle ifade diyor:
Geri tepme etkisi, görüşleriyle uyuşmayan bir kanıt gören insanların o kanıtı reddedip asıl görüşlerine olan desteklerini artırmasına neden olan bilişsel bir ön yargıdır. Bu etkiye örnek olarak şunları sıralayabiliriz:
• Vergi indirimleri ve kök hücre araştırması gibi tartışmalı konular ile ilgili yanlış anlamaları inceleyen bir araştırmada insanlara bu konular hakkında doğru bilgi verildiğinde, bu yeni bilgiler var olan inançları ile çelişiyorsa görüşlerini değiştirmedikleri hatta mevcut inançlarını daha da derinleştirdikleri gözlenmiştir.
• İnsanların gribe karşı aşı olma niyetlerini inceleyen bir araştırma, aşının tehlikeli olduğunu düşünen insanlara bu söylenceleri çürüten bilgiler verilmesinin sıklıkla aşı olma niyetlerinin azalmasıyla sonuçlandığını gösterdi.
Bu geri tepme etkisinden arınabilmek içinse ön yargıları azaltmaya çalışmalıyız.
Şimdi de konuyla ilgili kendi düşüncelerimi ifade etmeye çalışacağım:
Ben de Bakırcı’nın bahsettiği araştırmacılar ile benzer fikirlere sahip olduğum gibi bazı noktalarda onlardan farklı düşünmekteyim. Bu farklılığa günlük hayattan örnek verecek olursam akademik başarıya giden yolda çalışmanın daha fazla önem arz ettiğini ifade eden araştırmacıların aksine zekânın daha fazla ön planda olduğunu düşünüyorum. Fakat bu yazıyı yazarken de fark ettiğim üzere düşüncelerimizle çelişen gerçekler bize düşüncelerimizi sorgulamaya, ufkumuzu genişletmeye, düşüncelerimize olan bakış açımızı değiştirip yeni bakış açıları kazandırmaya, daha sağlam fikirler üretmeye yardım ediyor. Dolayısıyla her zaman gerçekliğe aykırı fikirler geliştirmek, tasarlamak, böylesine önemli kazanımları edinmemize yardımcı olması açısından büyük bir önem arz ediyor. Birçok buluşun; insanların gerçeğe pek uygun olmayan fikirleri sayesinde ortaya çıktığını, gerçek hayattaki sorunlara farklı bakış açışı sunarak çözüm ürettiğini ve bu noktada başarılı olduğunu belirtmek isterim. Buna örnek olarak “post-it” in icadını verilebilir.
Arthur Fry, Dr.Spencer Silver’ın geliştirmek istediği ancak başarılı olamadığı yapıştırıcısını birkaç yıl sonra kilisedeki ilahi kitaba kitap ayracını yapıştırmak için kullandı, Silver gibi bu başarısız bir ürün deyip vazgeçmeyerek ürünü geliştirmeyi denedi. Böylece işe yaramaz denen yapıştırıcıdan diğer yapıştırıcılardan farklı olarak kâğıda iz bırakmayan daha gelişmiş bir ürünü ortaya koydu: Post-it
Sonuç olarak biz insanları, diğer canlılardan ayıran düşünebilme yeteneğimiz sayesinde ürettiğimiz fikirlerin gerçekler ile çelişmesi sonucunda edinebileceğimiz farklı bakış açıları, fikirlerimiz gerek pozitif ve sosyal bilimlerde gerekse günlük hayatımızda ve diğer birçok alanda önemli bir yere sahiptir. Aykırı, gerçeğe uygun olmayan fikirler, aslında birçok kişi tarafından gereksiz görülse ve kabul görmese de gerçek hayattaki birçok sorunun çözümü olabilir; bu yüzden her fikre saygı duymalı ve her fikri önemsemeliyiz.